uwolnienia korepresorów, powiązania z koaktywato-
rami poprzez domeną AF-2, acetylację histonów
przez jeden z koaktywatorów jakim jest acetylotrans-
feraza, „rozluźnienie” struktury chromatyny
ułatwiające dostęp czynnikom transkrypcyjnym i ak
tywację transkrypcji [84, 85, 8 6 , 87].
Hormony tarczycy uważa się za niezbędne dla
prawidłowego rozwoju, wzrostu i regulacji szeregu
procesów matabolicznych. Obecność izoform TR
wykryto w większości tkanek. Ekspresję genów TRa
i TR|3 stwierdzono na różnych etapach rozwoju em
brionalnego oraz różnych stadiach metamorfozy
płazów [8 8 , 89]. Zarówno TR jak i RXR sąniezbędne
do przekazywania sygnałów T3 w rozwoju embrio
nalnym Xenopus Laevis [90].
Sekwencje TRE znaleziono między innymi w pro-
motorowym obszarze szczurzego genu hormonu
wzrostu [91], genu tyreotropiny (3 [92], głównego
białka mieliny [93], ciężkiego łańcucha miozyny
[94], dehydrogenazy jabłczanowej dekarboksy-
lującej [95], anhydrazy węglanowej II [96] i lizozy-
mu [97],
Stwierdzono, że TRa i TRP mogą różnić się w
swoim działaniu, jakkolwiek molekularne podstawy
takiej odmiennej aktywności nie zostały dotąd dosta
tecznie wyjaśnione. Wiadomo, że np. T3 poprzez re
ceptor TRPi hamuje ekspresję genu tyreotropiny,
podczas gdy TRai takiego działania nie wykazuje
[98], Być może jest to związane z właściwościami
poszczególnych izoform TR. Wiadomo, że TRPi
częściej tworzy homodimery niż TRai co może być
przyczyną różnic w powinowactwie do określonego
TRE [77].
Jednym z ważniejszych docelowych organów
działania hormonów tarczycy jest wątroba, gdzie
ekspresja wielu genów, między innymi enzymu
jabłczanowego i typu I 5'dejodynazy jest pod kon
trolą T3. W wątrobie znaleziono przede wszystkim
TRp, który tworzy heterodimer z RXR. Badania wy
kazały, że wewnątrzkomórkowe trawienie receptora
RXR przez katepsynę L może być jednym z poten
cjalnych mechanizmów regulacji działania TR [99].
Stwierdzono, że T
3
jest niezbędna dla pra
widłowego rozwoju układu nerwowego, a ekspresja
rodzaju izoformy TR zależy od stadium rozwoju. W
okresie embrionalnym mózgu szczura stwierdzono
występowanie TRai, podczas gdy po urodzeniu do
minującą formą był TRPi. T3 poprzez swoje recepto
ry reguluje wzrost i dojrzewanie neuronów, powsta
wanie synaps oraz proces mielinizacji. Niedobór T
3
w okresie sześciu miesięcy po urodzeniu człowieka
prowadzi do nieodwracalnych zmian w rozwoju
umysłowym [1 0 0 ],
Stwierdzono, ze T3 poprzez heterodimer TR/RXR
hamuje ekspresję genu Ę-amyloidu, prekursora
białka APP w komórkach neuroblastoma, które od
grywa kluczową rolę w rozwoju choroby Alzheimera
[101].
Badania wskazują, że TR może tworzyć dimery
również z RAR. Wydaje się, że poprzez tego typu he-
terodimery T3 może wpływać na ekspresję genów
odpowiedzialnych za syntezę niektórych enzymów
jak wątrobowej glukokinazy [102], czy karboksyki-
nazy fosfoenolopirogronianowej [1 0 3 ], regulować
syntezę keratyny [104] czy modulować procesy ery-
tropoezy [105],
V. Uwagi końcowe
Witamina D3, pochodne witaminy A oraz hormo
ny tarczycy mają udział w regulacji wielu podstawo
wych procesów życiowych. Mimo różnic w swojej
strukturze chemicznej, ich receptory wchodzą w
skład homologicznej rodziny białek jądrowych o
charakterystycznej budowie, wiążą się z pokrewny
mi elementami odpowiedzi w DNA i wykazują po
dobny mechanizm działania. Rodzinę heterodime-
rycznych receptorów jądrowych cechuje zdolność
asocjacji z receptorem kwasu 9-cA-retinowego, co
jest niezbędnym warunkiem ich aktywności biolo
gicznej. Rzuca to nowe światło na znaczenie retino-
idów w regulacjach procesów metabolicznych z
udziałem witaminy D3, hormonów tarczycy oraz
wielu innych ligandów heterodimerycznych recepto
rów. Obecność elementów odpowiedzi na receptory
heterodimeryczne w promotorach wielu genów spra
wia, że działanie ich ligandów jest wielokierunkowe.
Artykuł otrzymano 27 stycznia 2000 r.
Zaakceptowano do druku 31 marca 2000 r.
Piśmiennictwo
1. Mangclsdorf D, E n g ES, Dyck JA, Evans RM
(1990) Naturę 345: 224-229
2. G lass CK (1994) Endocńnol Rev 15:391-407
3.
Mangelsdorf DJ, Evans
RM
(1995)
Celi
83: 841-850
4. Ożyhar A (1994) Post Bloch 40:230-239
5.
Pemrick SM, Lucas DA, Grippo
JF
(1994)
Leukemia
8: 1797-1806
6. Kwiatkowska D, Kwiatkowska-Korczak J (1999)
Post Biol Kom 26: 579-592
7. Bourguet W, Ruff M, Chambon P, Gronemeyer
H, Moras D (1995) Naturę 375: 377-382
8. Ncgpal S, Friant S, Nakhshadori H, Chambon P
(1993) EMBO 7 12: 2349-2360
9. Kurokawa R, DiRenzo J, Boehm M, Sugerman J,
Gloss B, Roscnfeld MG.Heyman RA, Glass CK
(1994) Naturę 371: 528-531
10. Rastinjcad F, Perlman T, Evans RM, Siglcr PB
(1995) Naturę 375: 203-211
122
POSTĘPY BIOCHEMII 46(2), 2000
Kommentare zu diesen Handbüchern